Przyroda

Spalski Park Krajobrazowy utworzony został w październiku 1995.
Park stanowi obszar o dobrze zachowanych cechach krajobrazu naturalnego z bogatym i różnorodnym światem roślinnym i zwierzęcym.

Obejmuje on dolinę rzeki Pilicy, wraz z najbardziej cennymi lasami spalskimi. Najbardziej atrakcyjny fragment doliny to przełomowy odcinek rzeki w okolicy Inowłodza.
Park i otaczająca go strefa ochronna o łącznej powierzchni 36.067 ha, zajmuje częściowo tereny gmin: Inowłódz, Poświętne, Rzeczyca, Tomaszów Mazowiecki, Lubochnia, Czerniewice, Opoczno i Sławno. W granicach parku przeważają tereny leśne [54,4% pow.], lecz znaczny udział mają użytki rolne [35,6% pow.]. Pozostałe 7% powierzchni przypada na tereny zainwestowane i wody.
Rozległe lasy w środkowym biegu Pilicy coraz częściej nazywa się Puszczą Pilicką, choć nie mają one w rzeczywistości charakteru historycznej Puszczy. Składają się z kilku kompleksów położonych po obu stronach Pilicy, przy czym największa ich część przypada na równinę Piotrkowską. Do najcenniejszych należą lasy Spalskie położony na lewym brzegu Pilicy na wschód od Tomaszowa Mazowieckiego. Obecnie lasy Spalskie obejmują ok. 9000 ha powierzchni.

Panują tu młode drzewostany sosnowe, ale w paru miejscach można jeszcze widzieć imponujące starodrzewy sosnowe i dębowe. Najcenniejsze pozostałości dawnej Puszczy Pilickiej chronione są siecią rezerwatów.
Są to rezerwaty:
Spała - o pow. 55,89 ha - położony po obydwu stronach Pilicy na południowy-wschód od Spały, chroni grądy ze starymi dębami i sosnami;
Gać Spalska - o pow. 87,084 ha - położony na północ od Spały, ciągnie sie kilka kilometrów cienkim pasem wzdłuż rzeczki Gać, chroni tereny bagienne oraz drzewostany olszowe i sosnowe a także stanowiska rosiczki pośredniej, wawrzynka wilczełyko, żurawiny, bagna zwyczajnego, wełnianki, grążela i nenufarów oraz żeremia bobrów;
Konewka - o pow. 99,11 ha - chroni lasy dębowe;
Żądłowice - o pow. 138,79 ha (mozaika olsów i borów sosnowych);
Jeleń - o pow. 47,19 ha (lasy liściaste z jodłą);
Sługocice - o pow. 8,57 ha (żywiec dziewięciolistny w grądzie wilgotnym).

Na uwagę zasługuje las ze ze starym drzewostanem sosnowym, pod którym odnawia się las dębowy. Można tu widzieć sosny w wieku 150 - 180 lat, osiągające wysokość 35 m, z gonnymi pniami o przylegającej, płaskiej korowinie, wyróżniane czasem jako cenny ekotyp sosny spalskiej.
Na obszarze parku i jego strefy ochronnej strefy ochronnej ponad 100 starych drzew, głównie dębów, uznanych zostało za pomniki przyrody. Część z nich występuje w zabytkowych parkach wiejskich: w Rzeczycy i Grotowicach oraz na cmentarzach: w Rzeczycy i Poświętnem. Dalszych ponad 100 okazów zakwalifikowano do objęcia ochronną. Dość duże zróżnicowanie środowiska przyrodniczego parku umożliwia bytowanie różnorodnej i bogatej w gatunki flory. Obecnie szacuje się, że w granicach parku występuje ponad 800 gatunków roślin naczyniowych tj. paprotników i kwiatowych. Do atrakcyjnych podlegających ochronie należą między innymi : bluszcz pospolity, wawrzynek wilczełyko, widłaki, orlik pospolity, grążel żółty i wiele innych.

Różnorodność warunków ekologicznych sprawia, że obszar Spalskiego Parku Krajobrazowego cechuje bogactwo zasiedlających go gatunków zwierząt. Rejon Konewki i Inowłodza jest ostoją dla wielu bardzo rzadko występujących owadów. W Pilicy oraz jej starorzeczach stwierdzono występowanie 28 gatunków ryb i jednego przedstawiciela smoczkoustych - minoga strumieniowego. Ponadto odnotowano 9 gatunków płazów (w tym 6 chronionych) i 5 gatunków gadów (wszystkie chronione). W obrębie parku stwierdzono gnieżdżenie się 139 gatunków ptaków, z których aż 136 podlega ochronie lub są to ptaki łowne. Wiele z nich to rzadkości ornitologiczne. Dobrze zbadane są ssaki tego terenu. Występuje tu 31 gatunków, z czego 7 objętych jest całkowitą ochroną, a 12 należy do zwierzyny łownej. Należy podkreślić występowanie dobrego pogłowia tzw. zwierzyny grubej, a zwłaszcza dzików, saren, jeleni szlachetnych i danieli.
Mało znanym faktem jest istnienie w leśnictwie Książ koło Smardzewic ośrodka hodowli żubrów o pow. 32,00 ha, utworzonego w 1934 r.

Park wraz z otuliną to obszar o bogatej historii sięgającej średniowiecza. Leży on na obszarze granicznym trzech prastarych prowincji Polski: Wielkopolski, Małopolski i Mazowsza. Sytuacja ta wywarła niewątpliwy wpływ na język, folklor i zabytki kulturowe. Duże wartości krajobrazowe, które objawiają się przede wszystkim malowniczością doliny i rzeki Pilicy oraz atrakcyjne usytuowanie na skrzyżowaniu szlaków handlowych już odawna przyciągały na ten teren wielu ludzi. Świadczy o tym okres powstawania miejscowości takich jak: Inowłódz, Spała, Rzeczyca i Liciąża. Także znaną miejscowością jest również Studzianna-Poświętne, o której pierwsze informacje pochodzą z XV wieku. Na terenie wsi znajduje się bardzo cenny obiekt budownictwa sakralnego - zespół kościelno-klasztorny Filipinów, przykład architektury barokowej.

Na omawianym terenie występują ponadto liczne obiekty, zabytki techniki: wiatraki, młyny wodne i tartaki.
We wsiach, z których liczne powstały już w XIV wieku, zachowały zabytkowe drewniane zabudowania m.in. w Brzustowie, Brudzewicach oraz Studziannej-Powiętne.
Na obszarze parku zachował się żywy folklor regionu rawskiego i opoczyńskiego. Ośrodkami gdzie kultywowane i rozwijane są tradycje ludowe są: Królowa Wola, Zakościele, Rzeczyca, Poświętne, Brudzewice. Liczne miejsca pamięci narodowej znajdujące się w obrębie parku związane są głównie z okresem II wojny światowej.

Polecamy również artykuł Jacka Kurzawy o owadach puszczy pilickiej.

Galeria fotografii spalskiej przyrody:

gac_jesien.jpg	gac_rezerwat.jpg	gac_rezerwat2.jpg
las6.jpg	las8.jpg	las7.jpg
gac_turbina.jpg	grota_huberta1.jpg	grota_huberta2.jpg
grzyby.jpg	las3.jpg	las1.jpg
las4.jpg	las5.jpg	las2.jpg
las9.jpg	las_sojka.jpg	las_szczudla1.jpg
pilica1.jpg	pilica2.jpg	las_szczudla2.jpg
pilica3.jpg	dziki.jpg	dziki2.jpg
pilica4.jpg	pilica5.jpg	pilica6.jpg
pilica7.jpg	pilica_jesien.jpg	staw1.jpg
staw2.jpg	staw3.jpg	staw4.jpg